Składki ZUS od dochodu - jak rozliczać ulgę mały ZUS plus?

Od 2019 roku przedsiębiorcy mogli korzystać z nowej ulgi składek ZUS od przychodu. Ulga ta była jednak dość mocno krytykowana. Głosy dezaprobaty podkreślały, że kwota przychodu często była nieadekwatna do rzeczywistych dochodów przedsiębiorców. Od lutego 2020 roku premier Mateusz Morawiecki wraz z rządem wdrożyli w życie kolejne zmiany w naliczaniu składek. Rząd chciał, żeby podstawę do obliczania składek stanowił osiągnięty przez przedsiębiorcę dochód i tak też się stało! Poniżej wyjaśnimy, jakie są podstawowe założenia opłacania składki ZUS.

Początkowy zarys ulgi składki od dochodu

Propozycja naliczania składek proporcjonalnie od dochodu wzbudziła swego czasu radość, ale i niepokój przedsiębiorców. Premier na wstępnym etapie tworzenia założeń nowej ulgi nie doprecyzował, kogo będą dotyczyły nowe przepisy. W internecie pojawiały się artykuły mówiące o tym, że składki ZUS od dochodu będą płacić wszyscy. Oznaczałoby to olbrzymie obciążenie dla osób, które na prowadzeniu działalności zarabiają najwięcej. Na szczęście tego typu niepotwierdzone informacje zostały szybko zdementowane.

Składki ZUS od dochodu, czyli mały ZUS plus

Ulga „składki ZUS od dochodu” weszła w życie 1 lutego 2020 roku, zastępując tym samym ulgę „składki od przychodu”. Składki od dochodu, czyli mały ZUS plus, są dostępne dla przedsiębiorców, którzy:

• w roku ubiegłym osiągnęli przychody nie większe niż 120 000 zł (w przypadku gdy działalność była prowadzona w roku przez mniej niż 365 dni, określony limit należy pomniejszyć w sposób proporcjonalny);
• w roku ubiegłym prowadzili działalność przez co najmniej 60 dni;
• nie mają prawa do korzystania z ulgi „preferencyjne składki ZUS”;
• nie wykonują pracy na rzecz byłego pracodawcy;
• nie korzystają z opodatkowania w formie karty podatkowej, będąc jednocześnie zwolnionymi z VAT na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o podatku od towarów i usług.

Pomimo że określone limity uprawniające do skorzystania z ulgi „mały ZUS plus” odnoszą się do kwot przychodu, to samo wyliczenie podstawy składek ZUS bazuje na kwocie osiągniętego przez przedsiębiorcę dochodu w ubiegłym roku kalendarzowym. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorcy korzystający z tej ulgi będą opłacać składki ZUS liczone od indywidualnie określonych podstaw. Przepisy prawa biorą natomiast pod uwagę możliwość opłacania wyższych niż minimalne składek ZUS.

Zgłoszenie do składek od dochodu

Zgłoszenia do przystąpienia opłacania składek ZUS od dochodu należy dokonać w taki sam sposób jak do innych ubezpieczeń, czyli na deklaracji zgłoszeniowej ZUS ZUA. Ponieważ warunki wskazują, że co do zasady z ulgi mogą skorzystać przedsiębiorcy, którzy prowadzą już działalność, w pierwszej kolejności należy dokonać wyrejestrowania z dotychczasowych ubezpieczeń na deklaracji ZUS ZWUA z kodem tytułu ubezpieczeń, który obowiązywał przedsiębiorcę do momentu przejść na składki od dochodu. Następnie trzeba dokonać ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń na deklaracji ZUS ZUA z owym kodem 05 90 / 05 92.

Przykład 1.

Pan Kowalski prowadzi firmę od 5 lat. Od dłuższego czasu z tytułu prowadzenia działalności opłaca pełne składki ZUS. W 2021 roku z powodu pandemii jego działalność bardzo się ograniczyła i przychód za 2021 roku nie przekroczył 120 tys. zł. Tym samym pan Kowalski od 1 stycznia 2022 roku chce skorzystać z ulgi składek od dochodu. Aby to zrobić, musi zgłosić się do ZUS-u na deklaracji ZUS ZUA maksymalnie do 31 stycznia 2021 roku.

Przykład 2.

Pani Nowak rozpoczęła działalność w 2019 roku. Najpierw korzystała z 6-miesięcznej ulgi dla nowych firm (opłacała tylko składkę zdrowotną), a następnie z 24 miesięcy preferencyjnych składek ZUS. Tym samym w trakcie 2022 roku powinna przejść na opłacanie pełnych składek ZUS. Jednak w związku z tym, że jej działalność nie rozwinęła się jeszcze w wystarczającym stopniu, w roku 2021 jej przychód nie przekroczył 120 tys. przychodu. Tym samym pani Nowak postanowiła skorzystać z kolejnej ulgi, jaką są składki od dochodu, ponieważ spełnia wszystkie pozostałe warunki. Pani Nowak zgłosiła się na deklaracji ZUS ZUA do ubezpieczeń społecznych z kodem 05 90 i złożyła deklarację w ciągu 7 dni od dnia wygaśnięcia prawa do opłacania składek preferencyjnych.

Bardzo ważną kwestią związaną ze zgłoszeniem do składek od dochodu jest sytuacja, kiedy przedsiębiorca ma zbieg tytułów do ubezpieczenia. Przykładowo kiedy oprócz prowadzenia działalności przedsiębiorca jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę (otrzymuje wynagrodzenie równe lub wyższe niż minimalna krajowa), to zwolniony jest z opłacania składek społecznych z tytułu działalności i uiszcza tylko składkę zdrowotną. Jeśli jednak planuje w trakcie roku zakończyć umowę o pracę i chciałby skorzystać z opłacania składek od dochodu, wówczas będzie to możliwe, wyłącznie gdy zgłosił się do ubezpieczenia z kodem 05 90 /05 92 do końca stycznia bieżącego roku Zgłoszenie się do składek od przychodu w trakcie roku w tym przypadku będzie niemożliwe.

Przykład 3.

Pan Kowalczyk prowadzi niewielką działalność gospodarczą od wielu lat i łączy to z pracą na etacie. Zakres działalności i umowy o pracę jest zupełnie inny. Pan Kowalczyk zgłoszony jest do ubezpieczenia zdrowotnego z kodem 05 10, ponieważ jego wynagrodzenie z umowy o pracę jest wyższe niż minimalna krajowa. Umowa o pracę kończy się wraz z końcem maja i pracodawca zapowiedział, że nie zostanie ona przedłużona. W związku z tym pan Kowalczyk, chcąc skorzystać z ulgi składek od dochodu od czerwca 2022 roku, do końca stycznia 2022 roku powinien przerejestrować się z kodu 05 10 na kod 05 90 – nadal, rzecz jasna, na deklaracji ZUS ZZA zgłaszającej do ubezpieczenia zdrowotnego. Po zakończeniu umowy o pracę pan Kowalczyk powinien wyrejestrować się z kodem 05 90 na deklaracji ZUS ZWUA i zgłosić do opłacania składek społecznych z kodem 05 90, ale na deklaracji ZUS ZUA.

Składki ZUS od dochodu – nowy rok, nowa podstawa składek

Osoby prowadzące działalność gospodarczą, które w poprzednim roku 2021 korzystały z ulgi składek od dochodu i nadal spełniają warunki do korzystania z obniżenia składek ZUS, mogą kontynuować płacenie niższych zobowiązań. Jednak ponieważ wysokość składki obliczana jest na podstawie uzyskanego w roku poprzednim dochodu, na początku kolejnego roku należy obliczyć podstawę składek ZUS na nowo (na bazie dochodu uzyskanego w roku poprzednim).

Wykazanie podstawy składek od dochodu w deklaracji ZUS DRA

Po ustaleniu nowej podstawy składek ZUS należy tę informację wykazać w raportach przekazywanych do ZUS-u. W pierwszej deklaracji ZUS DRA przekazywanej do ZUS-u z wyliczeniem składek od nowej podstawy trzeba dołączyć wypełniony raport ZUS DRA cz. II (lub ZUS RCA cz. II – w przypadku wykazywania na raportach innych osób ubezpieczonych) z wykazaną nową podstawą składek ZUS ustaloną na dany rok.

Nowe rozwiązania rządu zostały odebrane przez przedsiębiorców w sposób dwojaki. Z jednej strony osoby najmniej zarabiające mają możliwość realnie zaoszczędzić na składkach ZUS, korzystając z nowo wprowadzonej ulgi, z drugiej zaś brak części wpływów do ZUS-u w znaczący sposób może się odbić na portfelach wszystkich Polaków w perspektywie długoterminowej. Wielu przedsiębiorców liczyło, że warunkiem przystąpienia do ulgi będzie uzyskanie pewnego progu dochodu, co pozwoliłoby im skorzystać z tej preferencji. Niestety tak się nie stało i nadal głównym kryterium jest próg kwoty przychodu. Tym samym wiele branż, których faktyczne dochody są niewielkie (a przychody znaczące), nie może skorzystać z tej ulgi.